040 340 0117 contact@pmarbeid.nl

Coronavirus

Het Coronavirus in Nederland, wat nu?

Coronavirus

De wereldwijde verspreiding van het coronavirus houdt velen dagelijks bezig. Zeker nu het virus ook in Nederland is opgedoken.

Coronavirussen zorgen over het algemeen voor klachten aan de longen en luchtwegen. Er zijn verschillende soorten coronavirussen. In december 2019 vond in China een uitbraak van een nieuw coronavirus plaats. Het virus (Covid-19) kan een longontsteking veroorzaken maar meestal veroorzaakt het milde griepachtige klachten. Het aantal besmettingen met COVID-19 neemt zowel wereldwijd als in Nederland toe.

Er bereiken ons steeds meer vragen over COVID-19 en wat dit betekent voor bedrijven en hun medewerkers, zoals welke regels zijn er en hoe pak je dit aan?

Voor de laatste updates kunt u de volgende websites raadplegen. RIVM, RIVM vragen & antwoorden, Nederland wereldwijd (reisadvies), RVO,

Let op: heeft u griepverschijnselen, kom dan niet naar het spreekuur op onze locatie, maar neem telefonisch contact met ons op.

Welke maatregelen kunt u als organisatie treffen?

In Nederland houdt het RIVM de ontwikkelingen rondom het coronavirus in de gaten. Het instituut geeft ook richtlijnen om het risico op besmetting te verkleinen. Enkele adviezen:

  • Was je handen regelmatig met zeep en water. Zie voor advies over handen wassen:
  • nl hygiene handen wassen
  • Hoest en nies in de binnenkant van je elle boog.
  • Gebruik papieren zakdoekjes eenmalig en gooi deze altijd weg in een afgesloten prullenbak.

Vermijd het aanraken van je ogen, neus en mond met je handen. Je handen komen in contact met verschillende oppervlakten en kunnen zodoende gemakkelijk virussen oppikken.

Let op dat mensen in je omgeving zich ook houden aan de simpele hygiëne maatregelen. Zo bescherm je elkaar tegen besmetting. Spreek elkaar hier ook op aan.

Zorg ervoor dat je minimaal 1 meter afstand houdt van iemand die niest of hoest.

Mocht je koorts hebben, last van hoesten en moeilijk ademen, blijf thuis en neem dan direct telefonisch contact op met je huisarts.

Laat uw werknemer de huisarts bellen indien de onderstaande punten alle drie van toepassing zijn:

  • Hij/zij in China, Iran, Singapore, Zuid-Korea of Noord-Italië is geweest óf bij iemand die het coronavirus heeft.
  • Hij/zij koorts heeft (38 graden of hoger).
  • Hij/zij hoest of ademt moeilijk.

Ga NIET naar de huisarts of huisartsenpost toe. De huisarts vertelt wat te doen. Blijf tot die tijd binnen. Zorg ervoor dat uw medewerkers van deze belangrijkste hygiëne maatregelen op de hoogte zijn.

Wat kunt u als werkgever doen als uw medewerker in een risicogebied is geweest?

Voor medewerkers die reizen naar of terugkomen uit risicogebieden gelden momenteel de volgende richtlijnen:

Medewerkers die in de afgelopen twee weken in een van de risicogebieden zijn geweest en koorts en luchtwegklachten hebben, moeten telefonisch contact opnemen met de huisarts. Ze moeten dan melden dat ze in een risicogebied zijn geweest. Zij moeten de werkgever hierover ook telefonisch informeren.

Let op er zijn gradaties in risicogebieden. Raadpleeg hiervoor

Voor medewerkers die geen van bovenstaande klachten hebben, maar die in de afgelopen twee weken in een risicogebied zijn geweest en/of die in de afgelopen twee weken in direct contact zijn geweest met een patiënt met een coronavirusinfectie, moeten tijdens de incubatietijd (veertien dagen) geweerd worden en thuis kunnen werken.

Bij het ontstaan van klachten moet de medewerker direct telefonisch contact opnemen met de huisarts. Tijdens dit contact moet gemeld worden dat de medewerker in een risicogebied is geweest en/of in contact is geweest met een patiënt die besmet is het met het coronavirus. De huisarts heeft meldplicht bij de GGD. Ook moet de medewerker de werkgever hierover telefonisch informeren.

Reisadvies:

  1. Reisadviezen voor landen of gebieden waar het coronavirus is gevonden  (De reisadviezen van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken hebben vier kleurencodes)
  2. landen Italie reisadvies
  3. Reisadvies per land

Voor ons advies rondom preventief thuiswerken bij terugkomst van een werknemer uit een risicogebied geldt de volgende toelichting:

  • Rode risicogebieden: werknemers preventief laten thuiswerken.
  • Oranje gebieden: alleen indien mogelijk de werknemers laten thuiswerken.
  • Gele gebieden: geen restricties.
  • Groene gebieden: geen restricties.

De uiteindelijke besluitvorming over preventief thuiswerken na terugkomst uit een risicogebied blijft aan de werkgever en werknemer samen.

Indien een werknemer preventief thuis gaat werken of (indien thuiswerken geen optie is) preventief niet op de werkvloer komt dan is er zonder ziekteklachten geen noodzaak tot ziekmelding.

Wettelijke kaders

Vragen (en antwoorden) van werkgevers over het coronavirus

Moet een werkgever maatregelen treffen om werknemers te beschermen tegen het coronavirus?

De wet kent slechts zogenaamde “open normen” die in elk concreet geval nog moeten worden ingevuld. Werkgevers zouden in elk geval hun werknemers kunnen en moeten informeren over mogelijke maatregelen ter verspreiding van het coronavirus. Om er zeker van te zijn dat die informatie juist en volledig is, zou deze bijvoorbeeld kunnen worden gebaseerd op hetgeen is vermeld op de website van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Door werknemers juiste en volledige informatie te verstrekken kan ook onnodige bezorgdheid en angst onder werknemers worden voorkomen.

Welke maatregelen zinvol of zelfs geboden zijn, is afhankelijk van de aard van de werkzaamheden van de werknemer. Naarmate de risico’s voor werknemers groter zijn (bijvoorbeeld in de zorgsector vanwege het contact met patiënten of in het internationale transport of in de luchtvaart vanwege veelvuldig verblijf in het buitenland) zouden van een werkgever eventueel meer maatregelen kunnen worden verlangd. Over mogelijk te treffen maatregelen in concrete gevallen zou de bedrijfsarts of arbodienst geraadpleegd kunnen worden.

Moet de risico-inventarisatie en –evaluatie worden aangepast in verband met het coronavirus?

De risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) moet worden aangepast steeds als de daarmee opgedane ervaring, gewijzigde werkmethoden of werkomstandigheden of de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening daartoe aanleiding geven. Het ontstaan van nieuwe risico’s, zoals het risico van besmetting met het coronavirus, is daarbij niet genoemd. Wellicht zou het echter kunnen worden begrepen onder “gewijzigde werkomstandigheden”.

Daargelaten of dit zo is, lijkt het belangrijker om de gewenste/mogelijke/noodzakelijke maatregelen te treffen dan om de RI&E aan te passen en te laten toetsen.

Welke maatregelen moet een werkgever treffen als een werknemer in een risicogebied is geweest?

De te treffen maatregelen zijn afhankelijk van hetgeen op grond van “de stand van de wetenschap en de professionele dienstverlening” vereist is. De werkgever zou zich in dat verband kunnen baseren op informatie die ter zake door de rijksoverheid wordt verstrekt. Ook op dit punt is informatie te vinden op de site van de RIVM.

Mag een werknemer weigeren om voor zijn werk naar het buitenland te reizen?

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken geeft op zijn website gedetailleerde reisadviezen voor alle landen van de wereld, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen verschillende gebieden in dat land. Het advies kan zijn:

  • groen: geen bijzonder veiligheidsrisico’s;
  • geel: veiligheidsrisico’s;
  • oranje: alleen noodzakelijke reizen;
  • rood: niet reizen.

De vraag of van een werknemer kan worden verlangd naar het buitenland te reizen zal met name afhankelijk zijn van:

  • het reisadvies;
  • de noodzaak om juist op dit moment naar het betreffende gebied te reizen;
  • de mogelijk te treffen maatregelen ter bescherming van de werknemer tegen deze gezondheidsrisico’s en de daadwerkelijk getroffen c.q. te treffen maatregelen.

Werkgever en werknemer zullen in overleg een afweging moeten maken van deze omstandigheden.

Welke maatregelen moet een werkgever treffen als de werkgever een vestiging heeft in een risicogebied?

Voor de maatregelen die een werkgever in zijn algemeenheid moet treffen om werknemers te beschermen tegen het coronavirus wordt verwezen naar het bovenstaande.

Indien in Nederland bepaalde gebieden worden aangewezen als risicogebied en de vestiging in dat gebied is gelegen, zal moeten worden nagegaan welke voorschriften en adviezen daarbij door de overheid worden gegeven.

Indien een vestiging in een risicogebied in het buitenland is gelegen zal ook op moeten worden nagegaan welke eisen uit de wetgeving van het betreffende land voortvloeien en welke adviezen de overheid in het betreffende land geeft.

De instructiebevoegdheid van de werkgever die voortvloeit uit de arbeidsovereenkomst beperkt zich in beginsel tot de door de werknemer uit te voeren werkzaamheden en strekt zich niet ook uit tot de activiteiten die de werknemer in privé verricht. Op grond van de wettelijke verplichting om zich als een goed werknemer te gedragen kunnen in concrete gevallen soms verplichtingen op een werknemer rusten om iets te doen of na te laten. Of dat ook betekent dat een werknemer van een buitenlandse privéreis moet afzien, is afhankelijk van een afweging van alle omstandigheden van het geval. Van belang daarbij zal in elk geval zijn:

  • hoe groot het risico is dat de werknemer zou nemen door naar een bepaald gebied te reizen;
  • het reisadvies van het Ministerie van Buitenlandse Zaken website;
  • de reden voor de werknemer om juist op dit moment naar het betreffende gebied te willen reizen.

In het algemeen zal niet snel worden aangenomen dat een werknemer van een privéreis dient af te zien.

Moet de werkgever loon doorbetalen aan een werknemer die niet kan werken omdat de werknemer in quarantaine is geplaatst?

Of de werknemer recht op loon heeft als hij de overeengekomen werkzaamheden niet verricht is afhankelijk van de vraag om welke reden de werknemer de overeengekomen werkzaamheden niet verricht. Is de werknemer ziek, dan bestaat uiteraard gewoon recht op minimaal 70% van het loon. In veel CAO’s en arbeidsovereenkomsten is bepaald dat meer dan 70% moet worden betaald, vaak het eerste jaar 100%. Maar vaak zal de werknemer die in quarantaine is geplaatst (nog) niet ziek zijn. De werkgever is dan verplicht tot doorbetaling van (100% van) het loon, tenzij de oorzaak van het niet werken “in redelijkheid voor rekening van de werknemer behoort te komen”. De bewijslast ter zake van dit laatste ligt bij de werkgever.

Of het risico van doorbetaling van loon tijdens een periode van quarantaine al dan niet in redelijkheid voor rekening van de werknemer behoort te komen is een moeilijk te beantwoorden vraag. Het gaat immers om een uitzonderlijk risico.

In het nadeel van de werkgever is daarbij dat per 1 januari 2020 een wetswijziging heef plaatsgevonden, waarbij de risicoverdeling richting werkgever is verschoven.

Mag een werknemer eisen dat hij zijn werkzaamheden thuis verricht?

Evenwel zou een werkgever op rond van de verplichting om zich te gedragen als een goed werkgever verplicht kunnen zijn om thuiswerken van de werknemer toe te staan. Of dat het geval is, zal afhankelijk zijn van een afweging van alle omstandigheden van het geval. Daarbij zal van belang zijn:

  • welke bezwaren van de werkgever zich tegen inwilliging van het verzoek om thuiswerken verzetten;
  • hoe groot het risico van besmetting van de werknemer is als hij niet thuis mag werken.

In beide gevallen zal de aard van de werkzaamheden een belangrijke bepalende factor zijn.

Mag een werknemer weigeren met een collega samen te werken omdat die griepverschijnselen vertoont of in een risicogebied is geweest?

De werknemer is in beginsel natuurlijk gehouden de overeengekomen werkzaamheden te verrichten. Op deze verplichting zou een uitzondering kunnen worden aanvaard indien er een reëel besmettingsrisico is. Dat behoeft dan echter nog niet te betekenen dat in het geheel niet met een bepaalde collega samengewerkt kan worden. Mogelijk zijn minder verstrekkende maatregelen denkbaar en voldoende.

Het enkele feit dat de betreffende collega recentelijk een risicogebied heeft bezocht lijkt niet zonder meer een voldoende grond om uit te gaan van een gezondheidsrisico dat de werkgever ertoe moet brengen om samenwerking met de betreffende werknemer tijdelijk uit te sluiten. Van belang zou zijn:

  • hoe groot het risico is dat de betreffende werknemer besmet is met het coronavirus;
  • of de werknemer die niet met de betreffende werknemer wil samenwerken bij besmetting al dan niet een verhoogd gezondheidsrisico loopt, bijvoorbeeld vanwege een reeds precaire gezondheidstoestand.

Mag een werknemer thuisblijven als scholen worden gesloten en kinderen van de werknemer daardoor opgevangen moeten worden?

De werknemer heeft recht op betaald verlof als hij zijn werkzaamheden niet kan verrichten wegens onvoorziene omstandigheden die een onmiddellijke onderbreking van de werkzaamheden eisen. Het verlof geldt echter slechts voor een korte, naar billijkheid te berekenen tijd. Onder dit verlof zou bijvoorbeeld kunnen vallen dat een werknemer zich plotseling geconfronteerd ziet met een kind dat niet naar school kan terwijl de werknemer nog niet heeft kunnen zorgen voor opvang van het kind. De eerste dag zou dan een beroep kunnen worden gedaan op calamiteiten- en kort verzuimverlof.

Mogelijk kan een werknemer nog op grond van goed werkgeverschap aanspraak maken op doorbetaling van loon, maar gelet op het feit dat de wetgever met het bovenstaande al een afweging heeft gemaakt omtrent de kosten die wel en niet voor rekening van de werkgever behoren te komen ligt dat minder voor de hand.

Kan een werkgever de werknemer verplichten vakantie op te nemen als er als gevolg van het coronavirus minder werk is?

Uitgangspunt bij het vaststellen van vakantiedagen is dat de werkgever de vakantie vaststelt overeenkomstig de wensen van de werknemer. Alleen als er gewichtige redenen zijn, mag de werkgever een verzoek van de werknemer tot het vaststellen van vakantiedagen afwijzen. In deze gevallen kan de werkgever de vakantie niet zonder verzoek van de werkgever vaststellen.

In de arbeidsovereenkomst (of een arbeidsvoorwaardenregeling die in de arbeidsovereenkomst van toepassing is verklaard) of in een CAO kunnen echter andere regelingen voor het vaststellen van de vakantiedagen zijn afgesproken. Mogelijk bieden dergelijke afwijkende regelingen wel mogelijkheden om (een deel van) de vakantie vast te stellen in perioden waarin er minder werk is. Doorgaans zal dan echter tijdig voorafgaand overleg met de werknemer een vereiste zijn, waar niet altijd aan voldaan kan worden.

Wat kan een werkgever doen als de omzet of het bedrijfsresultaat daalt als gevolg van het coronavirus?

Indien de werkgever als gevolg van het coronavirus onvoldoende werk heeft voor zijn werknemers, bijvoorbeeld omdat niet gereisd kan worden of omdat levering van producten stagneert, kan de werkgever voor zijn werknemers werktijdverkorting aanvragen. Als de werkgever een ontheffing van het verbod op werktijdverkorting heeft gekregen, kan de werknemer aanspraak maken op een WW-uitkering (“deeltijd-WW”), als overigens aan de voorwaarden voor toekenning van een WW-uitkering wordt voldaan.

De teksten betreft de wettelijke kaders zijn opgesteld onder verantwoordelijkheid van Kantoor Mr. van Zijl advocaten te Tilburg.